2024, t. 7, nr 2 (14), poz. 15
2024, vol. 7, No. 2 (14), item. 15
2024-12-31
wyświetleń: 35 |
Strategic Lawsuit Against Public Participation – ochrona przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi. Polski punkt widzenia
Zarówno w Polsce, jak i w wielu europejskich krajach, prawnicy obserwują rosnącą liczbę SLAPP-ów (Strategic Lawsuit Against Public Participation), pozwów mających na celu wywołanie efektu mrożącego i zastraszenie osób, które wypowiadają się na istotne społecznie tematy. Poszczególne państwa muszą zmierzyć się z negatywnie ocenianym zjawiskiem, w którym korporacje mające silną pozycję na rynku biznesowym wytaczają procesy o ochronę dóbr osobistych przeciwko dziennikarzom, reporterom, blogerom lub aktywistom. Sprawy o charakterze transgranicznym stanowią szczególne wyzwanie dla pozywanych podmiotów. Postępowania sądowe są wydłużane, koszty agregowane, stosuje się także praktykę forum shopping (wyboru korzystnej jurysdykcji). Pozwy cywilne (niekiedy także akty oskarżenia) służą w rzeczywistości do tego, aby relacje niewygodnych świadków na temat różnych nieprawidłowości nie docierały do opinii publicznej.
Próbę przeciwdziałania temu zjawisku podjęto w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1069 z 11 kwietnia 2024 r. (Dz.U.UE.L.2024.1069). Zobowiązuje ona państwa członkowskie do zapewnienia pozwanym katalogu środków ochrony: zabezpieczenia, wniosku o oddalenie oczywiście bezzasadnego roszczenia, zwrotu kosztów postępowania (obciążenia nimi powoda) oraz sankcji wobec powoda wszczynającego SLAPP. Dyrektywa ustala wymagania minimalne, możliwe jest ustanawianie wyższego standardu niż gwarantowany w akcie prawnym.
Polska należy do państw unijnych, w którym zjawisko SLAPPów jest niepokojąco wysokie. Dostrzega się, że SLAPPy stosowane są nie tylko przez podmioty biznesowe, co charakteryzuje państwa Europy Zachodniej, lecz także przez organy władzy publicznej z udziałem prokuratury czy policji. Wykorzystuje się nie tylko instytucje prawa cywilnego, lecz także prawa karnego. Wprawdzie termin wykonania Dyrektywy jest odległy (7 maja 2026 r.), lecz już teraz podjęto intensywne działania mające na celu rozwiązanie przedmiotowego problemu.
Pojęcia kluczowe: SLAPP, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1069, pozwy sądowe, zastraszenie, nadużycie prawa, opinia publiczna.
*Artykuł w języku angielskim pt. „Strategic Lawsuits Against Public Participation – Measures of Protection Against Manifestly Ungrounded Claims or Abusive Litigation. A Polish Perspective” złożony do publikacji pokonfencyjnej Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Strong and Secure Europe: Legal and Economic Aspects” - EU and Comparative Law Issues and Challenges Series (ECLIC) International Scientific Conference – organizowanej przez Uniwersytet Josipa Juraja Strossmayera w Osijeku (Republika Chorwacji), Dubrownik 2025.
**Tadeusz Zembrzuski, dr hab., prof. UW, radca prawny, www.zembrzuski.eu; ORCID: 0000-0001-8239-6827.
**Tadeusz Zembrzuski, dr hab., prof. UW, radca prawny, www.zembrzuski.eu; ORCID: 0000-0001-8239-6827.
wkrótce
