Od Redakcji [7]

Zeszytem siódmym wchodzimy w czwarty rok wydawania „Głosu Prawa” po wznowieniu tytułu i 98 rok od utworzenia go. Jest to jednocześnie rok bardzo ważnych rocznic dla prawników. W marcu mija 100 lat od uchwalenia pierwszej  w odrodzonej Polsce Konstytucji – tzw. Konstytucji marcowej z 17 marca 1921 r. Rocznica ta godna jest podkreślenia z wielu powodów, ale nade wszystko z tego, że Konstytucja z 1921 r. była aktem nowoczesnym oraz wyrazem politycznego kompromisu. Oparta została na podziale władzy, gwarantując niezależność władzy sądowniczej i niezawisłość sędziom. Czyniła to wprowadzając w jej treść gwarancje, które co prawda wypracowano w końcu XVII w. w prawie i praktyce angielskiej, ale w systemie ustrojowym europejskim istniały dopiero od drugiej połowy XIX w. Owe podstawowe gwarancje to nieusuwalność czy też dożywotność sprawowania władzy sądowniczej oraz godne wynagrodzenie. Z nimi wiązały się inne, jak nieprzenoszalność, zakaz innej działalności publicznej i innego zatrudnienia czy immunitet sędziowski. Gwarancje niezawisłości sędziowskiej znajdowały zrozumienie u wszystkich uczestników prac nad ustrojem Polski w latach 1917-1921 (czego potwierdzeniem są kolejne projekty), ale też w Konstytucji Kwietniowej z 23 kwietnia 1935 r., chociaż opierała się ona ideologicznie na zasadzie jednolitości władzy państwowej. Okolicznościom powstania Konstytucji marcowej poświęcony został artykuł pt. „Wierzymy, że odtąd praworządność wypisana będzie na sztandarze naszego państwa” – z okazji 100-lecia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r. Druga godna podkreślenia rocznica to 230 lecie uchwalenia Konstytucji 3 Maja 1791 r. – do której Konstytucja z 1921 r. wyraźnie nawiązywała. Z tej okazji przedrukowujemy erudycyjny i inspirujący odczyt prof. Stanisława Gołąba pt. Konstytucja Trzeciego Maja jako dzieło sztuki.

Największym opracowaniem w zeszycie jest studium dr. Marcina Ożoga pt. Znaki towarowe zawierające symbole religijne w orzecznictwie Urzędu Patentowego RP. Dziełem tym, po raz pierwszy w literaturze polskiej, pochylono się nad tytułowym problem, a uczyniono to w sposób kompleksowy, bogato ilustrując też wywód. Jednocześnie jest to najobszerniejsze opracowanie, jakie dotychczas ukazało się na łamach „Głosu Prawa”. Kolejny artykuł, autorstwa Kornelii Piech, dotyczy efektywności systemów ochrony zdrowia. Opracowanie zyskuje na znaczeniu w związku z pandemią wywołaną wirusem SARS-Cov 2. Obszerne opracowanie dr. Marcina Zaborskiego stanowi, opartą na gruntownych badaniach źródłowych, próbę spojrzenia na pozory wewnętrznej destalinizacji adwokatury stołecznej w 1939 r. Dział „Opera” wieńczy analiza pojęcia „praworządność” jako idei i praktyki tzw. korupcji politycznej. Autor, dr Waldemar Walczak, przedstawia tytułowe zagadnienia z perspektywy raczej socjologicznej, nie stroniąc od bezkompromisowych spostrzeżeń.

W dziale „Sententiae” tradycyjnie publikujemy obszerny przegląd aktywności Międzynarodowego Trybunału Karnego pióra Patryka Gacki oraz przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej autorstwa adw. dr Moniki Strus-Wołos. Autorka tym razem zwróciła uwagę na dwie uchwały składu siedmiu sędziów SN w tzw. sprawach frankowych oraz  na „siódemkowe” orzeczenie o niedopuszczalności umieszczenia osoby w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie na podstawie przepisów o zabezpieczeni. Ponadto zamieszczamy glosę autorstwa prof. Marka Kulika poświęconą kwestii właściwości miejscowej w sprawie o czyn ciągły.

W dziale „Fontes” przedrukowaliśmy tym razem trzy opracowania. Oprócz wspomnianego odczytu Stanisława Gołąba jest to artykuł Maurycego Allerhanda na temat tego, czy ustawa o prawie autorskim z 1926 r. wpłynęła na majątkowe prawa autorskie, które na gruncie dotychczasowych regulacji wygasły oraz klasyczne dziś i stale aktualne opracowanie Eugeniusza Waśkowskiego na temat gwarancji niezawisłości sędziowskiej.

W dziale „Res Gestae” znajdziecie Państwo kolejną odsłonę „Pocztu Jurystów i Ekonomistów” – tym razem z prezentacją sylwetki Eugeniusza Waśkowskiego (1866-1942). Opracowanie zawiera nieznane dotychczas ustalenia. Ponadto opublikowaliśmy erudycyjny szkic prof. Macieja Jońcy z dziejów prawa małżeńskiego, a mianowicie nierozerwalności małżeństwa. Trzecim opracowaniem jest przywołany wyżej okolicznościowy artykuł o Konstytucji z 1921 r.   

W dziale „Panopticum” redaktor naczelna „Palestry” adw. Ewa Stawicka nawiązuje do twórczości Cypriana Kamila Norwida, aby zwieńczyć felieton cytatem z książki śp. adw. Andrzeja Rościszewskiego pt. Północne rejsy: „Na morzu trzeba umieć czekać. Trzeba mieć cierpliwość wytrwania w złym po to, aby później móc cieszyć się z jego odejścia”. Z kolei w „Votum separatum” Stanisław Szofet pyta dokąd zmierza władza sądownicza. Przedstawia  obserwowane od początku XX w. tendencje wkraczania władzy sądowniczej w kompetencje władz politycznych i odnosi te obserwacje historyczne do współczesności. 

W zeszycie zamieściliśmy też wspomnienie wyjątkowego człowieka, niestrudzonego optymisty, ppłk. Stanisława Szuro (1920-2020), który był żołnierzem w okresie II wojny światowej, więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych, żołnierzem niezłomnym, ofiarą zbrodni sądowej okresu stalinowskiego i więźniem stalinowskiego systemu więziennego.

Zeszyt – już tradycyjnie – zamykamy grafiką. Tym razem jest to  miedzioryt Johanna Georga Bergmüllera z 1723 r. pn. Iustitia et Pax osculatæ sunt. Komentarz do grafiki zwieńczony został zdaniem: „Pokój i Sprawiedliwość zapanują dopiero wówczas, gdy z szacunkiem, podmiotowo i empatycznie będziemy odnosić się do innych; gdy zrozumiemy, że trwanie w przekonaniu, że racja jest tylko jedna, to prosta droga do Tumultum adduxit Tempus i oddalanie się od harmonii, piękna i mądrości wyrażonej w rycinie Iustitia et Pax osculatæ sunt”.